Η Δρ. Βασιλική Λάζου, διδάσκουσα στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών ΑΠΘ, Πρόεδρος «Φίλων Μουσείου Εθνικής Αντίστασης και Σύγχρονης Ιστορίας Ρούμελης» ήταν καλεσμένη στο «Καλημέρα Ξάνθη» της Πέμπτης 11 Σεπτεμβρίου. Συνομίλησε με το Στέφανο Στεφανόπουλο με κύριο θέμα την εισήγησή της στην εσπερίδα του Ιδρύματος Θρακικής Τέχνης και Παράδοσης με θέμα «81 Χρόνια από τη Σφαγή του Άνω Καρυοφύτου» και πιο συγκεκριμένα η κα Λάζου θα μας μιλήσει για το «Από τη Θυσία στη Μνήμη: οι μαρτυρικοί τόποι της Ελλάδας, η ιστορική τους διαχείριση και οι πρόσφατες αναγνωρίσεις.» Η συζήτησή μας υπάρχει και στο www.novaradio.gr
Διήμερο Αφιέρωμα Μνήμης με θέμα «81 Χρόνια από τη Σφαγή του Άνω Καρυοφύτου» διοργανώνεται στις 12-13 Σεπτεμβρίου 2025, με εκδηλώσεις και δράσεις στην πόλη της Ξάνθης και στον ομώνυμο ορεινό οικισμό.
Το αφιέρωμα διοργανώνεται από την Περιφερειακή Ενότητα Ξάνθης, τον Δήμο Ξάνθης, το Ίδρυμα Θρακικής Τέχνης και Παράδοσης, το πρόγραμμα Δράσεις Ιστορίας Μνήμης Πολιτισμού, την Τοπική Κοινότητα Καρυοφύτου, τον Σύλλογο Απογόνων Προσφύγων Άνω Καρυοφύτου Ξάνθης, τον Πολιτιστικό Σύλλογο Κατοίκων & Φίλων Άνω Καρυοφύτου και την πλατφόρμα ιστορικής μνήμης mnemonikon.gr.
Το πρόγραμμα των εκδηλώσεων για την 81η επέτειο της Σφαγής που διέπραξαν στις 9 Σεπτεμβρίου 1944 τα βουλγαρικά στρατεύματα κατοχής, αποτελεί καρπό του έργου της Επιτροπής αιτήματος αναγνώρισης του Άνω Καρυοφύτου ως μαρτυρικής κοινότητας. Η Επιτροπή συστάθηκε τον Ιούλιο του τρέχοντος έτους, κατόπιν σχετικής πρόσκλησης εκ μέρους του Δήμου Ξάνθης, ενώ προηγήθηκε προεργασία δύο ετών με στόχο την απόδοση της ηθικής δικαίωσης στη μνήμη των θυμάτων, αλλά και στον αγώνα για επιβίωση και ανάκαμψη των συγγενών και απογόνων τους.
Στόχος του αφιερώματος είναι να δοθεί φωνή στους τελευταίους αυτόπτες μάρτυρες των γεγονότων, να τεθεί η τοπική μαρτυρική ιστορία του Άνω Καρυοφύτου και της προσφυγικής του κοινότητας σε διάλογο με τις ιστορίες άλλων μαρτυρικών τόπων της Ελλάδας και της Ευρώπης και να ενισχυθεί η συλλογική μνήμη.
Το φετινό πρόγραμμα εμπλουτίζουν:
• η εσπερίδα της Παρασκευής 12 Σεπτεμβρίου, η οποία θα συνδέσει μαρτυρικές μνήμες από τη Θράκη, τη Στερεά Ελλάδα και την Κρήτη, και θα εξετάσει ζητήματα προαγωγής της ιστορικής μνήμης και διαχείρισης των μαρτυρικών τόπων,
• ο ιστορικός περίπατος μνήμης, το Σάββατο 13 Σεπτεμβρίου, στον τόπο της Σφαγής, με οδηγό έναν από τους τελευταίους επιζώντες,
• καθώς και η επίσκεψη, την ίδια ημέρα, στον χώρο του παλιού Δημοτικού Σχολείου, που αποτέλεσε έδρα των κατοχικών βουλγαρικών δυνάμεων.
Όλες οι εκδηλώσεις και οι δράσεις μνήμης του αφιερώματος είναι ανοιχτές στο κοινό.
Ακολουθεί το αναλυτικό πρόγραμμα της εσπερίδας: Παρασκευή 12 Σεπτεμβρίου 2025, 19:00-21:00
Εσπερίδα: Μαρτυρικοί Τόποι και η Διαχείριση της Κληρονομιάς τους /
Θράκη · Στερεά Ελλάδα · Κρήτη
Καπναποθήκη «Π», αίθουσα ΒΙΡΓΙΝΙΑ ΤΣΟΥΔΕΡΟΥ, Καπνεργατών 9, Ξάνθη
Εσπερίδα αφιερωμένη στα θύματα της Σφαγής του Άνω Καρυοφύτου Ξάνθης (9 Σεπτεμβρίου 1944), με θέμα την προαγωγή της μνήμης μαρτυρικών πόλεων και χωριών της Ελλάδας, καθώς και τη διαχείριση των χώρων ιστορικής μνήμης της περιόδου του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Συντονισμός: Χρυσούλα Βερβερίδου, νομικός, Γενική Γραμματέας Δήμου Ξάνθης
– Εισηγήσεις:
· Δρ. Κωνσταντίνος Ζορμπάς, Γενικός Διευθυντής Ορθοδόξου Ακαδημίας Κρήτης Αγώνας της Μνήμης ενάντια στη Λήθη.
· Δρ. Βασιλική Λάζου, διδάσκουσα στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών ΑΠΘ, Πρόεδρος «Φίλων Μουσείου Εθνικής Αντίστασης και Σύγχρονης Ιστορίας Ρούμελης»
Από τη Θυσία στη Μνήμη: οι μαρτυρικοί τόποι της Ελλάδας, η ιστορική τους διαχείριση και οι πρόσφατες αναγνωρίσεις.
· Νίκος Κοσμίδης, Υποψ. Διδάκτωρ Αρχιτεκτονικής (ΔΠΘ)
Μνημονικοί Τόποι του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου σε διάλογο με το παρόν.
Ιστορικό πλαίσιο:
Το πρωΐ της 9ης Σεπτεμβρίου του 1944 και έξω από το Καρυόφυτο, ομάδα Ελλήνων ανταρτών υπό τον Καπετάν-Μάρκο (Μερκούριος Γεκτίδης) προσέβαλλε μια εμπροσθοφυλακή βουλγαρικού τμήματος, σκοτώνοντας αρκετούς από τους άνδρες του. Σύντομα όμως ο εχθρός ανασυγκροτήθηκε με ενισχύσεις που κατέφθασαν από τις γύρω περιοχές (Σταυρούπολη, Νεοχώρι, Λεκάνη αλλά και Ξάνθη) με αποτέλεσμα την υποχώρηση των ελλήνων μαχητών.
Σαν αντίποινα για την επίθεση αυτή ισχυρές βουλγαρικές δυνάμεις κύκλωσαν το χωριό και στη συνέχεια επιδόθηκαν σε μια ανελέητη σφαγή όσων αμάχων δεν είχαν προλάβει ή θελήσει να καταφύγουν στα βουνά. Αφού συγκέντρωσαν τους κατοίκους σε ομάδες, αρχικά λεηλάτησαν και εν συνεχεία πυρπόλησαν όλα τα σπίτια. Κατόπιν οδήγησαν τους κρατούμενους (κυρίως άνδρες) πολίτες σε διάφορα σημεία του χωριού (στο σχολείο, στην εκκλησία, στο “καραγάτσι”, στην “αχλαδιά του Κασαπάκη”) όπου τους εκτέλεσαν ομαδικά. Παράλληλα νεαρές γυναίκες βιάσθηκαν και δολοφονήθηκαν άγρια ακόμη και βρέφη λίγων μηνών δεν γλύτωσαν. Αναφέρονται δε περιπτώσεις που κάποιους άνδρες τους έκαψαν ζωντανούς ενώ άλλους τους έσφαξαν. Επιπλέον οι επιδρομείς τουφέκισαν και τον διορισμένο (κατοχικό) πρόεδρο του χωριού Βασίλιε Καίσεφ, ο οποίος τους εκλιπαρούσε να μην πειράξουν τους αμάχους. Ο απόηχος Την επομένη ημέρα το χωριό παρουσίαζε την εικόνα ολοκληρωτικής καταστροφής. Συμπεριλαμβανομένης της εκκλησίας του Αγίου Δημητρίου, η πλειονότητα των κατοικιών και μαγαζιών του είχε μεταβληθεί σε ερείπια. Ο συνολικός απολογισμός της θηριωδίας των βουλγάρων στρατιωτών ήταν 38 δολοφονημένοι άνθρωποι, μεταξύ των οποίων αρκετά παιδιά και πολλοί γέροντες. Οι δολοφόνοι και οι ντόπιοι συνεργοί τους εντούτοις παρέμειναν, μέχρις σήμερα, ατιμώρητοι.
Ακουστε τη συνέντευξη.